Het dorp is ontstaan uit een kleiplaat waar gras begon te groeien die op den duur de naam Oeltgensplaet kreeg. Dit gors was in 1481 zo ver opgeslibd, dat de eigenaar Adolf van Kleef op 13 maart 1481 een brief bezegelde, waarin hij toestemming gaf om Oeltgensplaet in te polderen. De voorwaarden van de inpoldering van de gorzen van Oeltkinsplate en Vloeyhil werden 17 september 1481 op schrift gesteld. Een 21 meter brede ringdijk moest worden aangelegd van drie en een halve meter hoogte. De zeespiegel bereikte bij stormvloed lang niet de hoogte van tegenwoordig. De kruin van de dijk moest drie meter breed worden.
Een Voorstraat moest worden aangelegd, met een gracht op het eind, waarbinnen een kerk moest worden gebouwd. Deze werd genoemd naar de beschermheilige van Ooltgensplaat, St. Odulphus. Kerk en kerkhof werden gewijd door de bisschop. Op 12 juni, de sterfdag van deze heilige, werd het jaarlijks feest van deze patroon gevierd, uiteraard met een processie door het dorp.
In 1547 keerden de inwoners zich af van de Rooms Katholieke godsdienst en gingen over tot het Hervormde geloof (destijds gereformeerd genoemd). Joost Emels werd de eerste predikant. In de vorige eeuw vonden de afsplitsingen plaats.
Zo werd in 1889 aan de Zuid-Achterweg de Gereformeerde kerk gebouwd (alwaar de kerk nog steeds staat).
In 1482 begin men met de dijkaanlegging. Voordien was alleen in de zomermaanden verblijf op zo'n gors mogelijk. Arbeidskrachten trachtte men aan te trekken door aankondigingen in talloze dorpen. Niet alleen in het gebied van Overflakkee (dat waren toen slechts de eilandjes Oude-Tonge, Middelharnis en Dirksland), maar in de wijde omtrek in Holland, Brabant en Zeeland. Voor de najaarsstormen kwamen, moest de dijk gereed zijn. Uit de naastliggende slikken werd per kruiwagen de grond voor de nieuwe dijk aangevoerd. Na de inpoldering schakelde men over van veeteelt op akkerbouw. De landbouwproducten waren met name granen, koolrapen, uien en meekrap.
In de 80-jarige oorlog, die in 1568 begon, werd een fort gebouwd. Ooltgensplaat vormde een onderdeel van de verdedigingslinie Bommeneede, Willemstad, Klundert, Zevenbergen, Geertruidenberg en Heusden.
In de Franse tijd werden de verdedigingswerken uitgebreid. In de oorlog 1940 - 1945 hadden deze geen strategische betekenis meer. Het vroegere Gemeentehuis van Ooltgensplaat is een van de opvallende gebouwen aan de Kaai in Ooltgensplaat.
Tot in 2002 werden in het gebouw nog de vergaderingen van de Gemeenteraad van deze Gemeente gehouden. Tegenwoordig vergadert de Raad in Oude-Tonge. De trap, voor het gebouw, wordt vaak gebruikt als achtergrond voor huwelijksfoto's.
